Nguồn: Inside Higher Ed, đăng ngày: 11/01/2022
Biên dịch: Nguyễn Thị Thanh Uyên – Biên tập: Phan Trà Khúc
Tác giả: Steven Mintz
Năm 2015, nhà triết học Kwame Anthony Appiah đã đối chiếu hai quan niệm về giáo dục đại học là Quan điểm giáo dục Đại học vị lợi (Utility U) – tập trung vào việc chuẩn bị sự nghiệp và thu hoàn vốn đầu tư; và Quan điểm giáo dục Đại học không tưởng (Utopian U) – trang bị cho sinh viên để sống một cuộc đời đáng sống. Theo sau đó, quan điểm này tập trung vào các ý tưởng, lý tưởng, hệ giá trị và đời sống trí tuệ, và mục tiêu của nó là thúc đẩy sự phát triển con người và xây dựng tâm hồn của sinh viên.
Không nghi ngờ gì về việc Appiah ủng hộ quan điểm nào!
Cùng thời gian đó, Gary Gutting , đồng nghiệp với Kwame Anthony Appiah, đã viết rằng xung đột giữa quan điểm giáo dục Đại học vị lợi và quan điểm giáo dục Đại học không tưởng thực chất là cuộc đấu tranh giữa các giá trị tư bản và phi tư bản chủ nghĩa. Trong một xã hội tư bản, nơi bằng đại học trở thành một yếu tố cần trong yêu cầu tuyển dụng thì không có gì ngạc nhiên khi đại học được xem như một loại hàng hóa trao đổi còn sinh viên thì được đối xử như những người tiêu dùng được nuông chiều và giáo dục thì mang tính công cụ và giao dịch hơn là tranh biện, chuyển hóa và phát triển.
Sự thật là quan điểm giáo dục Đại học vị lợi đã chiến thắng quan điểm giáo dục Đại học không tưởng.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu Appiah và Gutting đã sai khi nói rằng hai quan điểm giáo dục này đang đối chọi lẫn nhau? Có phải chúng ta không nên hy vọng về một nền giáo dục đại học có thể kết hợp giữa hai quan điểm vị lợi và không tưởng?
Lịch sử của giáo dục đại học là những nỗ lực lặp đi lặp lại để tạo ra những điều không tưởng – các cơ sở giáo dục với cơ cấu tổ chức, chương trình giảng dạy và phương pháp sư phạm đổi mới/ tiên tiến, thường đi kèm với các thiết kế kiến trúc mang tính đột phá.
Những trải nghiệm không tưởng này có xu hướng giống nhau khi tiến tới loại bỏ các phòng ban, từ chối việc tính điểm theo hệ chữ (letter grade) và không coi trọng các chương trình giảng dạy quá chuyên biệt, đồng thời mong muốn tạo ra sự tương tác giữa sinh viên và giảng viên chặt chẽ hơn.
Không có giai đoạn nào mà sự thúc đẩy nền giáo dục không tưởng lại được phát triển mạnh mẽ như những năm 1960, khi khoảng 300 cơ sở “thử nghiệm” mới được thành lập, không chỉ ở Hoa Kỳ, tại UC Santa Cruz và SUNY’s College of Old Westbury, mà còn trên toàn thế giới: Nanterre ở Nước Pháp; Bielefeld, Bochum và Konstanz ở Tây Đức; East Anglia, Essex, Keele và Sussex ở Anh; và Đại học Jawaharlal Nehru của New Delhi. Trong một số trường hợp, các cơ sở mới này đã giới thiệu các phương pháp tiếp cận thực sự mới mẻ và lâu dài cho chương trình giảng dạy — như các nghiên cứu về phụ nữ tại Old Westbury và lịch sử xã hội “mới” tại Warwick. Nhưng trên tất cả, câu chuyện của nền giáo dục không tưởng cũng là câu chuyện chung của những điều không tưởng: một câu chuyện khá buồn về những hy vọng đặt nhầm chỗ, những lời hứa không thể thực hiện và những giấc mơ tan vỡ. Là một tuyển tập tiểu luận gần đây, Các trường đại học không tưởng: Lịch sử toàn cầu về các khu học xá mới của những năm 1960 (Utopian Universities: A Global History of the New Campuses of the 1960s), được biên tập bởi Miles Taylor và Jill Pellew, đưa ra những tầm nhìn rõ ràng, căn bản về giáo dục đại học liên tục mắc phải các lỗi mà không thể thoát ra được, bao gồm:
- Sinh viên khao khát trải nghiệm đại học truyền thống hơn (và ít đòi hỏi hơn)
- Giảng viên ưu tiên nghiên cứu hơn là giảng dạy và cố vấn,
- Các cơ quan lập pháp muốn đạt hiệu quả về quy mô và chi phí.
Nhưng có những lý do khác khiến những tầm nhìn mang tính không tưởng có xu hướng trở nên phai mờ, được Stefan Collini của Đại học Cambridge mô tả cụ thể, bao gồm:
- Thông thường, những thử nghiệm này phản ánh tầm nhìn của giới học thuật về một nền giáo dục đại học lý tưởng hơn là giải quyết nhu cầu, sở thích và mong muốn thực sự của sinh viên.
Không có gì ngạc nhiên khi các học giả hàng đầu, những người thường theo học các trường đại học khai phóng có tính chọn lọc cao và các trường đại học nghiên cứu ưu tú, cố gắng tóm tắt lại các khía cạnh của những trải nghiệm có ý nghĩa nhất đối với họ và loại bỏ những yếu tố mà họ không thích, như các hội nữ sinh/ nam sinh của trường hay các nhóm thể thao.
- Đối với tất cả những khát vọng không tưởng, các cơ sở trường có xu hướng tin tưởng hoàn toàn vào một loạt các giả định chi phối nền giáo dục đại học ưu tú của Mỹ.
Như Collini chỉ ra, nhiều học viện trong số này đã nhanh chóng loại bỏ bất kỳ hình thức giáo dục nào mang tính thực tiễn hoặc ứng dụng. Thậm chí hơn các trường học kiểu truyền thống, họ ưu tiên cho nghệ thuật và nhân văn hơn là các lĩnh vực phù hợp với nghề nghiệp, cũng như không coi trọng các ngành khoa học và toán học. Những nhà giáo dục không tưởng này không chỉ nhanh chóng chấp nhận trang thiết bị của các trường cao đẳng và đại học truyền thống — huy hiệu, con dấu, tiêu ngữ và lễ tốt nghiệp phức tạp — mà họ còn nhấn mạnh đến tính chọn lọc của các trường học. Nói cách khác, những nhà không tưởng về giáo dục này, giống như những nhà không tưởng về chính trị và kinh tế được mô tả bởi Plato, Thomas More, Samuel Butler và Edward Bellamy, đưa các yếu tố của xã hội hiện tại (như chế độ nô lệ trong Thế giới không tưởng (Utopia) của More’s) vào những lựa chọn thay thế có vẻ cấp tiến của chúng.
Nếu giáo dục đại học muốn phát triển mạnh, nó cần những tầm nhìn không tưởng đầy cảm hứng và những lựa chọn thay thế mang tính thực tế. Rốt cuộc, bất kỳ ai đều nhận thức rõ những thiếu sót của hệ thống hiện tại. Không chỉ phân tầng nguồn lực, tỷ lệ hoàn thành thấp, thời gian kéo dài để lấy bằng, kết quả học tập và việc làm không chắc chắn, và mức nợ sinh viên cao ngất ngưởng, mà tệ hơn nữa là số lượng sinh viên thất nghiệp và kinh nghiệm học tập phần lớn là tiếp xúc với rượu và ma túy cùng hàng giờ chơi game điện tử, hàng giờ dành cho công việc làm thêm, bị gián đoạn định kỳ bởi các buổi luyện thi và các buổi thức thâu đêm suốt sáng.
Cùng với các trường đại học tân tự do, công cụ và kỹ trị ngày nay, chúng ta cần các trường học sẵn sàng cho việc trao quyền, chuyển đổi và các kết quả công bằng. Tôi nhấn mạnh rằng có nhiều cách để thực hiện việc này để có thể tiết kiệm về mặt chi phí:
- Trao quyền cho giảng viên để tạo ra các chương trình tổ hợp hoặc cộng đồng học tập trong các cơ sở lớn hơn.
Một trường cao đẳng danh dự hiện có, thường được tổ chức với một chương trình giảng tốt thôi là chưa đủ — những chương trình này bị loại trừ không chỉ vì thiết kế mang tính quá học thuật mà còn bởi sự bó hẹp của chúng. Mặc dù cung cấp một mô hình về việc làm thế nào để kết hợp các khóa học liên ngành sâu rộng nhằm giải quyết các câu hỏi lớn và lâu dài với các chương trình ngoại khóa phong phú nhưng các trường đại học có tiếng vẫn không đáp ứng được đầy đủ các mối quan tâm của sinh viên, trong các ngành như nghệ thuật, khoa học máy tính, chăm sóc sức khỏe, chính sách công, nghiên cứu khoa học hoặc công nghệ, hay trong số các lĩnh vực khác.
- Mở rộng cơ hội học tập trải nghiệm.
Hiện nay, các nhà tuyển dụng đang tìm kiếm những ứng viên có hồ sơ kinh nghiệm làm việc thực tế. Như Ryan Craig đã lập luận một cách thuyết phục , ngày càng có thể tích hợp việc học liên quan đến công việc vào chương trình học. Ngoài việc khai thác các thị trường trực tuyến để tìm kiếm các cơ hội công việc (có thể được kết hợp vào các lớp hiện có), ngày càng nhiều tổ chức hợp tác với các nhà tuyển dụng lớn (như hợp tác của North Florida với Optimum Healthcare) hoặc sử dụng các công ty như Riipen để xác định các dự án phù hợp với sinh viên chưa tốt nghiệp.
- Bổ sung chương trình giảng dạy lấy môn học làm trung tâm theo ngành học cùng với các loại trải nghiệm học tập khác.
Không có lý do cụ thể nào tại sao các bài giảng và nghiên cứu chuyên đề lại chiếm ưu thế trong chương trình giảng dạy. Một loạt các mô hình giáo dục khác tồn tại — bao gồm thực hành, khóa học lâm sàng, học tập thực địa, nghiên cứu quy mô đại học, lớp học studio và tự tạo nên cơ hội- mà nhiều sinh viên nhận thấy có trải nghiệm học tập phong phú hơn, mạnh mẽ hơn và hấp dẫn hơn.
- Tạo ra các chương trình chứng chỉ để chuẩn bị cho sinh viên đối với sự chuyển đổi kinh tế đang diễn ra.
Trong một bài báo gần đây trên Tạp chí Harvard Business Review, Craig liệt kê một loạt các kỹ năng có nhu cầu cao mà các trường cao đẳng và đại học có thể dạy, bao gồm Pardot, Marketo và Google Adwords cho Marketing; ZenDesk Plus cho dịch vụ khách hàng; NetSuite và Lực lượng tài chính về tài chính; Workday cho Nhân sự; Đội ngũ bán hàng để quản lý quan hệ khách hàng; và Epic để quản lý chăm sóc sức khỏe — không bao gồm Access hoặc Excel.
Từ “không tưởng” xuất phát từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “không có nơi nào”, và rất dễ dàng để ta có thể loại bỏ tư duy không tưởng bởi tính không thực tế và không khả thi. Nhưng chúng ta cần những tầm nhìn không tưởng như là nguồn cảm hứng và thúc đẩy sự đổi mới. Nếu không có những điều không tưởng để thách thức quy ước, xã hội sẽ bị tiêu diệt bởi sự tự mãn và trì trệ. Trong ba thập kỷ, sự sụp đổ của Chủ nghĩa Cộng sản Đông Âu đã làm thui chột tư duy không tưởng trong chính trị, kìm hãm những nỗ lực tạo ra một xã hội công bằng và bình đẳng hơn với những cái giá mà chúng ta đang bắt đầu phải tính đến.
Chúng ta có khả năng thu hẹp khoảng cách giữa Quan điểm giáo dục Đại học vị lợi và Quan điểm giáo dục Đại học không tưởng. Chúng ta đừng cho phép bản thân mình trở nên bảo thủ mà cho rằng điều không tưởng là không thực tế, không thể thực hiện được và không thể đạt được từ việc thực hiện các bước thực tế, mà trên thực tế, những bước đi ấy có thể mang những điều không tưởng về giáo dục trở thành hiện thực .
Steven Mintz là giáo sư lịch sử tại Đại học Texas ở Austin.
EduThoughts 