Nguồn: Western Governers University – Đăng ngày: 12/3/2020
Biên dịch: Nguyễn Kiều Phương Trinh – Biên tập: Merry Le
“Không gì có thể cản bước sức công phá của tư duy bền vững” – Voltaire
Hãy hồi tưởng về khoảng thời gian mà bạn còn ở trường. Có khái niệm hay chủ đề nào mới mà bạn có thể hiểu ngay không? Bây giờ, hãy suy nghĩ về khoảng thời gian nào mà bạn không thể hiểu một khái niệm hay chủ đề cho dù bạn có cố gắng bao nhiêu đi chăng nữa. Giáo viên nào cũng gặp hai tình huống này ở người học mỗi ngày. Một vài người học gặp nhiều khó khăn hơn so với những người khác; và vai trò của giáo viên là giúp người học hiểu và tiếp thu. Đó có thể là một áp lực rất lớn cho giáo viên. Một cách mà các giáo viên hiện tại và các nhà giáo tương lai có thể áo dụng là cân nhắc đến nhiều lý thuyết và chiến thuật khác nhau có thể giúp ích cho người học. Giáo viên càng cố gắng nắm vững các lý thuyết về nhận thức (cognitive theory) họ càng có nhiều phương tiện để tạo môi trường đầy đủ kiến thức và chiến lược chuyên biệt cho từng học sinh. Nếu bạn đang cố gắng lấy bằng sư phạm, việc biết những thuyết học tập khác nhau như thế này là rất quan trọng để có thể trở thành một nhà giáo tốt.
Thuyết nhận thức là một thuyết học tập thú vị tập trung vào suy nghĩ. Nhận thức giúp người học “suy nghĩ về những gì họ đang nghĩ” như là phương tiện để giải mã những khái niệm hay chủ đề mà họ còn gặp khó khăn. Học tập về nhận thức có thể giúp người học tăng sự hứng thú và động lực học tập vì nó đem lại cho họ một cái nhìn mới về bản thân cũng như bộ não của mình. Nhận thức là chìa khóa để mở ra các kiến thức có giá trị và khả năng tư duy, cũng như phát triển kỹ năng. Bài viết sẽ đi sâu hơn vào lý thuyết này và giúp giáo viên tìm cách sử dụng nó trong lớp học.
Thuyết học tập nhận thức là gì?
Để hiểu thuyết học tập nhận thức, điều quan trọng là phải hiểu về “siêu nhận thức.” Siêu nhận thức là sự nhận thức về suy nghĩ và quá trình suy nghĩ của não bộ. Khái niệm về việc hiểu những gì bạn đang nghĩ là nền tảng cho thuyết nhận thức.
Lý thuyết về sự nhận thức đòi hỏi người học phải nhìn vào quá trình tư duy và tinh thần, cũng như cách mà tư duy nhận thức có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nội và ngoại tại như thế nào. Nếu quá trình nhận thức của bạn hoạt động bình thường, thì việc học sẽ không quá khó. Nhưng nếu có điều gì bất thường trong một quá trình nhận thức nào đó, sẽ có những khó khăn mà bạn gặp phải. Học tập nhận thức có thể được chia nhỏ thành thuyết nhận thức xã hội và thuyết nhận thức hành vi.
Thuyết nhận thức có lịch sự thú vị và độc đáo. Plato và Descartes là hai triết gia đầu tiên đi sâu vào thuyết hành vi nhận thức và kiến thức về nhận thức. Những ý tưởng của họ về kiến thức và hành vi đã đặt nền móng cho các nghiên cứu sau này về sự nhận thức. Các nhà nghiên cứu và nhà tâm lý học như Wilhelm Wundt, William James, John Dewey, John Watson và nhiều người khác đều nghiên cứu và khám phá cách mà tâm trí và tư duy hoạt động. Jean Piaget được đánh giá cao trong lĩnh vực tâm lý học nhận thức nhờ vào các nghiên cứu và cái nhìn sâu sắc của ông về các cấu trúc bên trong, kiến thức, và môi trường. Piaget còn được biết đến với học thuyết phát triển nhận thức theo độ tuổi và theo khả năng lĩnh hội. Ngày càng có nhiều nhà tâm lý học hơn và những thứ như sự ra đời của máy tính đã ảnh hưởng rất nhiều đến cách mà chúng ta hiểu về não bộ. Vì chúng ta có thể chủ động nhìn vào não bộ, chúng ta có thể hiểu về nó tốt hơn. Thuyết học tập nhận thức đã được điều chỉnh và thích nghi khi chúng ta hiếu biết hơn về nó qua thời gian, và mỗi giai đoạn học về quá trình này đều có ảnh hưởng lớn trong việc giúp đỡ mọi người mỗi ngày.
Thuyết nhận thức xã hội
Thuyết nhận thức xã hội bàn về ý tưởng cho rằng quá trình học diễn ra trong một bối cảnh xã hội cụ thể và chịu ảnh hưởng từ người học, môi trường và hành vi. Thuyết nhận thức xã hội cho rằng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thể hiện và học tập của một người. Những suy nghĩ bên trong và các yếu tố bên ngoài đều có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình nhận thức. Các tương tác xã hội, những gì họ thấy xung quanh mình, các hành vi được quan sát, và cách họ diễn giải những điều này ảnh hưởng đến hành vi và việc học. Ví dụ, giáo viên có thể giúp học sinh nhìn thấy kết quả của một hành vi. Họ có thể cho học sinh biết rằng nếu các em lắng nghe và nhanh chóng làm theo hướng dẫn nhanh chóng, các em sẽ có nhiều thời gian hơn sau đó để tận hưởng thhàn quả. Điều này tạo động lực cho học sinh tuân theo hành vi xã hội đó.
Thuyết nhận thức hành vi
Thuyết hành vi nhận thức cho rằng cách chúng ta suy nghĩ, cách chúng ta cảm nhận, và cách chúng ta hành xử đều liên kết chặt chẽ với nhau. Nói một cách đơn giản, điều này có nghĩa là suy nghĩ quyết định cảm xúc và hành vi của chnúg ta. Tất cả những yếu tố nhận thức này có thể trực tiếp ảnh hưởng đến cách mà học sinh học trong lớp. Nếu học sinh tin rằng họ không giỏi toán, rằng họ không có năng khiếu bẩn sinh, rằng mình chậm tiêu hay sẽ không hiểu bài, họ có thể cảm thấy tức giận, thất vọng và không có nhiều kết quả tốt trong quá trình học tập. Thuyết nhận thức hành vi có liên kết mật thiết với thuyết nhận thức xã hội – thuyết nhận thức xã hội xác định cách mà các yếu tố ngoại tại VÀ nội tại, suy nghĩ, ảnh hưởng đến việc học như thế nào. Thuyết nhận thức xã hội sửdụng thuyết nhận thức hành vi để giải thích việc học.
Các chiến lược học tập nhận thức.
Dù có thể bây giờ bạn đã có một số hiểu biết cơ bản về thuyết học tập nhận thức, điều quan trọng hơn là biết cách áp dụng chúng vào các hoạt động hàng ngày trong lớp học. Có nhiều loại học tập nhận thức và nhiều chiến lược bạn có thể sử dụng để giúp bạn thúc đẩy thành tích của học sinh. Một vài chiến lược này gồm có:
- Đặt câu hỏi. Khi học sinh nhận được câu hỏi, họ sẽ có cơ hội đào sâu hơn vào ý nghĩa. Các câu hỏi tiếp nối được đặt ra dựa trên các câu trả lời của học sinh có thể giúp họ phân tích việc học và hiểu biết của mình trong mỗi lĩnh vực nhất định, đi sâu hơn vào quá trình suy nghĩ và lĩnh hội của mình.
- Có cơ hội để mắc lỗi. Việc cho học sinh thực hiện các hoạt động mô phỏng hay các bài thực hành thực tiễn giúp họ có cơ hội mắc lỗi và học hỏi từ đó. Một mô phỏng cho họ thấy họ sai từ đâu có thể giúp họ tự sửa chữa.Việc này giúp họ hiểu quá trình tư duy của mình sai từ chỗ nào và bắt đầu lại quá trình tư duy để có câu trả lời đúng.
- Khuyến khích sự chiêm nghiệm/ tự đặt nghi vấn. Tạo cơ hội cho học sinh tự chiêm nghiệm rất hữu ích trong việc giúp họ hiểu được quá trình tư duy của mình. Các câu hỏi dưới dạng ghi nhật ký, khoảng thời gian riêng tư, các buổi trao đổi phân tích bản thân là các cách tốt để giúp học sinh suy nghĩ về tư duy của mình.
- Nói ra suy nghĩ của mình. Giáo viên có thể làm mẫu, cho học sinh thấy cách họ tư duy hay giải quyết vấn đề của mình. Sau đó, họ có thểtạo cơ hội để học sinh làm thử. Trong các dự án theo nhóm, trong các tương tác một-một, và trong khi thuyết trình, giáo viên có thể đặt câu hỏi hay đưa ra các gợi ý giúp học sinh nói ra suy nghĩ của mình.
Tất cả những chiến lược nêu trên đều quan trọng trong việc giúp học sinh cải thiện kỹ năng viết phân tích, hiểu, ghi nhớ, tự điều chỉnh và nhiều hơn nữa.
Chỗ cho học tập nhận thức trong lớp học
Mặc dù tâm lý học và các thí nghiệm có thể cho ta cảm giác rằng chúng phải được quy định chặt chẽ và khó mà thực hiện, thuyết học tập nhận thức và việc học thực tế diễn ra trên lớp lại song hành với nhau. Những phát hiện mà nhà tâm lý học thực hiện trong các thí nghiệm có thể ảnh hưởng trực tiếp đến việc giáo viên có thể hỗ trợ việc học của học sinh như thế nào.
Cách để một Nhà giáo dục dùng các Chiến lược Học tập Nhận thức
Giáo viên có thể dùng các chiến lược học tập nhận thức để tạo ra môi trường học tập tốt cho học sinh của mình. Bạn có thể tạo ra hệ thống hành vi dựa trên việc học nhận thức để thúc đẩy học sinh cải thiện hành vi. Bạn có thể tạo ra môi trường học an lành và nhiều thông tin để giúp học sinh tự tin hơn vào việc học. Bạn có thể tạo ra môi trường dựa trên những suy nghĩ tích cực để giúp việc học diễn ra tốt hơn. Việc giáo viên trao đổi với phụ huynh cũng rất cần thiết trong việc thúc đẩy các môi trường học tập tích cực không chỉ riêng ở không gian lớp học.
Các hoạt động học tập nhận thức:
Giáo viên có thể thử một số hoạt động học tập nhận thức để gia tăng cơ hội học tập cho học sinh của mình. Một vài hoạt động mà giáo viên có thể thử là:
- Tạo trò chơi ghi nhớ các bài thơ hay các sự kiện
- Viết nhật ký để gợi cho học sinh nghĩ về những gì họ học được trong ngày hay trong tuần
- Học sinh có thể giải thích về việc học trước lớp
- Tạo điều kiện để học sinh thiết kế trò chơi học tập riêng cho mình khi họ đã nắm vững các kiến thức hoặc một môn học[13]
- Yêu cầu học sinh giải thích một vấn đề các học sinh khác và dạy lại bạn học
- Viết một danh sách các câu hỏi trên bảng và cho học sinh trả lời để giúp họ hiểu hơn về quá trình suy nghĩ của mình.
Giáo viên có rất nhiều áp lực để giúp học sinh học những điều mà các em nên học. Việc tập trung vào các lý thuyết học tập có thể cung cấp cho giáo viên thêm các nguồn lực và chiến lược để tiếp cận học sinh và giúp các em hiểu bài hơn. Nếu bạn đang học để trở thành giáo viên, việc học thêm về các chiến lược dạy và học là rất quan trọng để bạn có thể trở thánh một giáo viên giỏi.
EduThoughts 